Giochi dell'Oca e di percorso (by Luigi Ciompi & Adrian Seville)

	Torna alla ricerca giochi (back to game search)
Nieuw (Het) Arlequin Spel. Le Nouveau Jeu d'Arlequin. - The New Game of Harlequin (N. 72)

Versione stampabile

Invia una segnalazione

	primo autore:	Anonimo
	secondo autore:	Anonimo
	anno:	1850
	luogo:	Belgio-Turnhout
	periodo:	XIX secolo (3°/4)
	percorso:	Gioco con i dadi
	materiale:	carta (paper) (papier)
	dimensioni:	900X685 (378X272)
	stampa:	Stampa su legno (bois gravé) (woodcut)
	luogo acquisto:
	data acquisto:
	dimensioni confezione:
	numero caselle:	0
	categoria:	Lotterie, fortuna, gioco d'azzardo
	tipo di gioco:	Gioco con i dadi
	editore:	Delhuvenne
	stampatore:	Delhuvenne
	proprietario:	Collezione Rothschild
	autore delle foto:	Waddesdon The Rothschild Collection (The National Trust)
	numero di catalogo:	1193
	descrizione:	Gioco d'azzardo. Exhibitions - "Playing, Learning, Flirting: Printed Board Games from 18th-Century France". Catalogue exhibition of French eighteenth-century Board Games, 28 March – 28 October 2012, Waddesdon Manor, The Rothschild Collection (Rothschild Family Trust). Rachel Jacobs, Curator.
	bibliografia:	1) BUIJNSTERS, P.J. - BUIJNSTERS-SMETS, Leontine: "PAPERTOYS. Speelprenten en papieren speelgoed in Nederland (1640-1920)". Waanders Uitgevers-Zwolle, 2005 (pag. 236-239). 2) DOMINI, Donatino: "Giochi a stampa in Europa dal XVII al XIX secolo" Longo Editore Ravenna, 1985. 3) BERTI, Giordano- VITALI, Andrea: “La vite e il vino. Carte da gioco e giochi di carta”, Fondazione Lungarotti, Edigraf, Roma 1999. 4) PLOCK, Phillippa - SEVILLE, Adrian: "The Rothschild Collection of printed board games at Waddesdon Manor", in XIIIth Board Game Studies Colloquium, Paris, 14-17 April 2010. 5) SEVILLE, Adrian: "L'arte dei giochi da tavolo. Oltre un secolo di storia e divertimento dalla fine del Settecento all'inizio del Novecento." Edizioni White Star, 2019.
		Arlekijn-spel (BUIJNSTERS, P. J. - BUIJNSTERS-SMETS, Leontine)
		Het Arlequin-Spel (Harlekein-Spel, Jeu d’ArIequin) is een geluksspel met twee dobbelstenen voor een onbeperkt aantal deelnemers. In het midden van het speelveld staat een grote harlekijn die in zijn geopende handen een zak houdt waarop het cijfer 7. Rondom hem een guirlande van eikenbladeren waaraan medaillons hangen met de cijfers 2 tot en met 12. Bovenaan in het midden bevindt zich vaak een schild, onderaan staan de spelregels, meestal in tweekolomsdruk (Nederlands en Frans). Dikwijls heeft de prent zelf ook nog een nummer. Elke speler heeft evenveel geldstukken. Hij gooit met twee dobbelstenen en telt die punten bij elkaar. Werpt hij 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10 of 11 dan moet hij zoveel geld als het getal aangeeft op dat nummer zetten. Als daar al iets ligt, hoeft dat niet en mag hij het geld wegnemen, uitgezonderd bij 7, waar het geld moet blijven liggen. Wie 2 gooit hoeft niets op dat nummer te zetten, maar mag alle andere - behalve 7 - leeghalen. Wie 12 gooit mag alles leeghalen. Wie geen geldstuk meer heeft moet stoppen. De laatste speler krijgt al het geld. Al op zeventiende-eeuwse kaartspelen, bijvoorbeeld van Jacob Gole (1665-1724) te Amsterdam, komt Arlequin, een figuur uit de populaire Commedia dell’arte, voor als boef. Het oudste Arlequin-spel is een houtgravure van de firma Brepols te Turnhout. Nadat P. J. Brepols in 1817 het fonds kinderprenten van Franciscus Gaspar Verhoeven uit Lier had overgenomen, begon hij ook zelf te drukken en uit te geven. Om renderend te kunnen verkopen wilde hij zijn fonds met nieuwe prenten uitbreiden, waarvoor hij een beroep deed op de houtgraveurs C. A. Moermans uit Lier en Alexander Cranendoncq uit Gorinchem. De eerste houtblokken die Moermans voor Brepols sneed zijn van godsdienstige aard en dateren uit 1818; twee jaar later gevolgd door het profane therna van militairen. Moermans is ook de maker van de eerste Arlequin-prent, met het nummer 52. Deze dateert uit 1827. Moermans gaf Arlequin een masker, een detail dat bij replica’s van diverse andere uitgevers vaak wordt weggelaten. ln Nederland bezat Brepols een uitgebreid netwerk van wederverkopers als bijvoorbeeld Hissink te Zutphen en de Erven Rynders te Amsterdam, die echter geen concurrenten waren omdat ze zelf niet drukten. Sommige wederverkopers wilden wel hun eigen naam op de prent, wat de toeschrijving en datering soms bemoeilijkt. Hoewel Hendrik Moolenijzer geen wederverkoper voor Brepols lijkt te zijn geweest, verschijnt er van deze firma in 1837 een Arlekein-Spel dat, uitgezonderd de titel (alleen in het Nederlands) en het inschrift “De Fortuin” op het schild, identiek is aan het Nieuwe Arlequin-Spel van Moermans. ln Belgie gaven de latere concurrenten van Brepols: Glenisson & van Genechten, Beersmans en Hemeleers, eveneens een harlekeinspel uit. Spellen die gespeeld worden volgens hetzelfde principe als het harlekeinspel zijn het Kat-en-Muis-Spel, Klokken-Spel en Dubbel-Zes-Spel. Zie verder: Van Heurck/Boekenoogen 1910; de Meyer 1962, p. 84-87; de Meyer 1970, p. 173; Vansummeren, p. 51-57, p. 202. - Het Nieuw Arlequin-Spel [guirlande]. Le Nouveau Jeu d’Arlequin. N° 52 (ook N° 55). Turnhout, P. J. Brepols, [1827]. lngekl. houtgravure (34 x 41 cm.) en Frans/ Nederlandse spelregels in boekdruk. = *Volkskundemuseum Antwerpen; *GA Amsterdam, E 006890; *Belasting & Douane Museum, 2848 en 2849. - Het Nieuwe Arlequin-Spel [kroontje]. Le Nouveau Jeu d’Arlequin, N° 52. Turnhout, P. J. Brepols, [ca.1830-1840]. Ingekl. hsn. (34x41 cm.) en Frans/Nederlandse spelregels in boekdruk in 2 kolommen. Niet precies hetzelfde als in het Volkskundemuseum te Antwerpen. = *Forum 4293 (met afb.). - Arlekein-Spel. Amsterdam, H. Moolenijzer, op het Rokin, bij de Stadsdrukkerij, N°135. [1837]. Ingekl. hsn. (44,5x30,5 cm.); met spelregels in het Nederlands en Frans onderaan in boekdruk. Arlekijn heeft een masker over ogen en neus; in het schild boven zijn hoofd staat: “De Fortuin”. = Benard, nr.129 (zonder masker, met kleurafb.) aanwezig: *BS. - Nieuw Arlequin spel. N°56. Zutphen, W. en J. Hissink, [werkzaam 1820-1837]. Houtgravure. = de Koning 676. - “Arlequinsspel [Dordrecht, J. Zender, 1829], met kaartjes en steenen in een doosje, f 0.30” = Zender, Fondslijst 1829. Wellicht hetzelfde als volgend nummer. - Nieuw Arlequins - en Kasteleins Spel. Dordrecht, J. Zender, “Uitgever van Kinder Boekjes en Gezelschap-Spellen”, [1829]. Hsn. (39x21,5 cm.)met spelregels onderaan in boekdruk; prijs: 5 cent. Anders vormgegeven als gewone Arlequinspelen. Speelbord heeft 3x3 vakken onder elkaar: de bovenste en middelste rijen telkens voorzien van 6 dobbelstenen met verschillende ogen; de onderste rij met een harlekein, een kastelein die drinkglazen inschenkt (de pot) en nog een harlekein. Onder elk 2 dobbelstenen met gelijke ogen. Wie 2x6 gooit wint de pot. =Zender, Fondslijst 1829; FM 63831. Aanwezig: *RPK, Muller 63831. - Nieuw Arlequin Spel. N°56. Leeuwarden, J. C. Post, [1e helft 19e eeuw]. lngekl. houtgravure met spelregels onderaan in boekdruk. = van Veen Ill. 252 (met afb). -Arlequin und Columbine oder Arlequins Hochzeit. Zonder plaats of jaar, [ca.1840]. Steendruk (38,5x32,5 cm.) met onderaan gelithografeerde spelregels. Bordspel, waarbij het speelplan bestaat uit een vierkant waarin twee concentrische cirkels, die samen een wiel vormen met 12 spelfiguren als wielspaken. In de middenste, met XII genummerde cirkel vindt de bruiloft plaats van Arlequin en Colombine. Op de hoeken staan vier andere komische toneelfiguren uit de Commedia dell’arte. aanwezig: *NOM inv. nr. PR 6082. - Nieuw Harlequinspel, n°56. Rotterdam, T.J. Wijnhoven Hendriksen, [werkzaam 1812-1849]. Ingekl. hsn. = cat. 469 Sotheby Amsterdam 1987. nr. 6859. - Het Nieuwe Arlequin-Spel - Le nouveau Jeu d’Arlequin. Amsterdam, Erven Rynders, Boekhandelaars in de tweede tuin dwarsstraat n°51. [1e helft 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (39,7x32,2 cm.) met spelregels onderaan in tweekoloms boekdruk, Nederlands en Frans. Arlequin met rnasker. aanwezig; *AvS 5769 (1), linksboven beschadigd. -Van dezelfde uitgever een latere ingekl. versie, nu met schild en eenvoudige muts. aanwezig: *NOM, inv. nr. 6088 en 6089. - Het Nieuw Arlequin spel. Le Nouveau Jeu d’Arlequin. Metz, Fabrique d’Images de Gangel et P. Didion, [midden 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (39,5x31,2 cm.) met spelregels, Nederlands en Frans, in boekdruk. aanwezig: *AvS 18A45 (beschadigd). - Het Nieuw Arlequin spel. Le Nouveau Jeu d’Arlequin. Turnhout, P.J. Delhuvenne, [midden 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (40x29 cm.) met spelregels, Nederlands en Frans, in boekdruk. Afbeelding van Harlekijn omringd door 12 nummers. = Glerum 2003, nr. 402. - Het Nieuwe Arlequinspel (N. 52). Le Nouveau Jeu d’Arlequin. [Turnhout, Brepols & Zoon, 2e helft 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (38,5x31 cm.), Spelregels onderaan in het Nederlands. aanwezig: *NOM, inv. nr. 18871. - Nieuw Arlequin spel. N. 21. Zonder plaats of jaar [’s Hertogenbosch, Lutkie&Cranenburg, midden 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (39.3x32 cm). De titel van het spel staat in guirlande met strik in het midden, hoed bestaande uit twee stukken en kwast aan uiteinde. Vierkante cijferbordjes. Spelregels onderaan in boekdruk. aanwezig: "NOM, inv. nr. 6090. *AsV 5769 (4): *van Gijn, map k 4. - Het Nieuw Vermakelyk Arlequin Spel, n. 84. Zonder plaats of jaar, [2e helft 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (42,5x31,5 cm.) met spelregels onderaan in tweekoloms boekdruk, Nederlands en Frans. aanwezig: *AvS 5769 (3). - Het Nieuw Arlequin Spel - Le Nouveau Jeu d’Arlequin. N°84. [Turnhout, Glenisson en van Genechten, 2e helft 19e eeuw]. Ingekl. hsn. (41,1x34 cm.) met spelregels onderaan in tweekoloms boekdruk, Nederlands en Frans. Loopt van 2 tot 12. Harlekein zonder masker. aanwezig: *AvS 5769 (2) en *AvS 18A46; *BS; NOM, inv. nr. PR 6092, 6093, 6094 en 6095; *Museum Kennemerland. - Het Vermakelijk Harlekijnspel,Amsterdam, J. Vlieger, [ca.1870]. Steendruk Senefelder, Amsterdam, in zwart en rood (57,5x42,5 cm.) met spelregels links en rechts van de harlekijn. - de Koning 687; Forum 4351; Glerum 2003, nr. 402. aanwezig: "NOM, inv. nr. PR 6078 en 6079 uit collectie Boekenoogen; *GA Amsterdam, E 008365; *Kijkdoos Hoorn. - Het Vermakelijk Harlikein-Spel. N°104. Amsterdam, P. C. L. van Staden & Co., N. Z. Achterburgwal G 63, [werkzaam 1850-1870]. Ingekl. hsn. (40x31,5 cm.) met spelregels onderaan in boekdruk. Net als Hemeleers 95, Brepols 52, Glenisson & van Genechten 84, A. van Genechten 84, Beersmans 36, Glenisson & Zn. 84, Lutkie & Cranenburg, 2e reeks 21 en 70, J. B. Ulrich zonder nr. en onbekende uitgever op naam van J. C. Post, 56. = de Meyer 1962, p. 299 en 539; Bénard, nr. 126 (zonder adres). aanwezig: *NOM, inv. nr. PR 6086 (met adres) en 6087 (zonder adres). - Het Vermakelijk Harlekijnspel. Amsterdam, J. Vlieger, [1890]. Steendruk Gebr. [A. B. H. 1841-1884 en J. C. 1858-1940] Braakensiek, Amsterdam, in zwart en rood (57,5x42,5 cm.) met spelregels links en rechts van de harlekijn. aanwezig: *RKP Waller map 14; *Amsterdams Historisch Museum, inv. nr. A 41256. - Het Nieuw Arlequinspel - Le Nouveau Jeu d’Arlequin. N. 52, Turnhout, Brepols&Dierckx zoon, [2e helft 19e eeuw]. Chromolitho (38x30,5 cm.) en Frans/Nederlandse tekst in boekdruk. = Forum 4294; Benard, nr. 130. aanwezig: *NOM, inv. nr. Pr 6099 en *6098 met iets andere tekst. - Arlequin-spel. Amsterdam, G.Theod. Bom, Kalverstraat E.10. Chromolitho G. L. A. Amand, Amsterdam, [1871]. Rond blad, diameter 26 cm., met op de ene zijde het Arlequinspel en aan de achterkant spelregels en “Kon. Stoom-Steendrukkerij. Amand, Amsterdam”. Uit de serie: “Spelen voor het jonge volkje”. - advertentie van G.Theod. Bom in de Amsterdamsche Courant van 29 nov. 1871. aanwezig: *AvS 18B13. - Arlequin-spel, wedrenspel, doolhofspel, velocipedespel, molenspel, ganzenspel, wedloopspel. Amsterdam, G.Theod. Bom, Kalverstraat E.10. Chromolitho G. L. A. Amand, Amsterdam. [1871]. Voorkant van rond omslag, diameter 26 cm., met opsomming van de spelletjes die erin horen en aan de achterzijde “Kon. Stoom-Steendrukkerij. Amand. Amsterdam”. Bij de serie: “Spelen voor het jonge volkje”. Prijs voor het stel: f. 1.25. - advertentie van G.Theod. Bom in de Amsterdamsche Courant van 29 nov. 1871. aanwezig: *AvS 18B8. - Het Vermakelijk Harlekijn-spel. N°95. Zonder plaats of jaar, [Schaarbeek M. Hemeleers - van Houter, 2e helft 19e eeuw. Chromolitho(39x31 cm.) met spelregels onderaan in boekdruk. = de Meyer 1962, p. 299 en 539. aanwezig: *AvS 18A47; *NOM, inv. nr. 6083. - Arlequinade Spel - Arlequinade Spel. Zonder plaats of jaar, [ca.1880?]. Plano (34x40 cm), gelithografeerd, zonder spelregels. Afgebeeld is het voorfront van een theater met in vier nissen vier figuren uit de Commedia dell’arte. Bovenen onderaan allerlei dominostenen. aanwezig: *RPK
		Accession N°2669.2.16 Waddesdon-The Rothschild Collection
		Accession N°2669.2.16 Waddesdon-The Rothschild Collection (The National Trust). Object title: "The New Game of Harlequin". Original Language Title: (Het nieuw Arlequin Spiel. Le Nouveau Jeu d'Arlequin). Object type: board games; woodcuts/relief prints/prints. Primary Maker: Unknown. Primary Maker Role: Artist or maker. Secondary Maker: Delhuvenne (Belgian or Flemish, d.1853). Secondary Maker Role: Printer. Medium: woodcut and letterpress on paper, hand-colouring in bodycolour with the pouchoir. Dimensions: mm. 900 x 685 (mount size). Media Materials: paper (fiber product)/materials; cardboard/pasteboard/paper (fiber product)/materials; printing ink/ink/coating (material)/materials; bodycolour/watercolour/water-base paint/paint/coating (material)/materials. Physical Description: single sheet mounted on cardboard, image and text size: 378 x 272. Primary Production Technique: letterpress printing; woodcut; pochoir/stenciling. Primary Prod Date: Circa 1850 {nd}. Primary Prod Date Notes: Dated stylistically. Place of Production: Turnhout/Belgium. Language Keywords: Dutch; French. Brief Description: Printed staking layout for a two dice hazard game with Harlequin surrounded by numbers 2-12, woodcut and hand-coloured in bodycolour, applied with the pouchoir. Letterpress text in Dutch and French describing the rules appears beneath the image. In the centre, a masked Harlequin holds a sack marked with the number 7. The rest of the numbers appear in roundels hanging from a laurel festoon. A blank shield hangs from the festoon at upper centre. The title of the game appears at the top of the image. Signature Date description: signed (printer) in the plate, lower right: D Signature Marks Y N display: D Signature Marks Type Y N display Signature: XXX Signature Marks Notes Y N display: lower right, in the plate Location of Publisher’s Premises: XXX Location of Publisher’s Premises Notes: XXX Curatorial Commentary: Maurits de Meyer states that Brepols in Turnout published a masqued and non-masqued Harlequin version of the game. Depaulis reproduces a later copy of the game with the same layout, with Harlequin not masqued. This is by Brepols at Turnhout, c. 1900. Christine Sinninghe Damsté and Nico Boerma identified the printer from the D mark. It is not Brepols as there is no number 72 mentioned in Patria Vansummerens Kinderprenten van Brepols. The D at the lower right means the game was printed by Delhuvenne in Turnhout. After his death in 1853 the blocks of Delhuvenne were sold to the firm Glenisson and van Genechten who printed this game with the number 84. This print has not been mentioned in the Maurits de Meyer book, but will be included in the forthcoming supplement. Research Keywords: Theatre Culture. Genre: Genre Subjects. Subject People name only: XXX Subject Role: XXX Subject Category: Works of Art, Literature & Music/Characters/Commedia dell'arte/Harlequin (Arlecchino, Arlequin) Objects/Theatrical Items/Mask; Objects/Clothing & Personal Effects/Costume & Fancy Dress; Figures/Male; Subject Place: XXX Subject Event: XXX Subject Date: XXX Documentation with notes: XXX Related Literature: Maurits de Meyer, "Imagerie populaire des Pays-Bas. Belgique-Hollande", Milan; 1970. Thierry Depaulis, "Jeux de hasard sur papier", Le Vieux Papier, 1987, 1-22. Related Literature Notes: p. 173 p. 5, fig. E1 External File Notes: XXX Cataloguer: Phillippa Plock

Vai alla ricerca giochi         Vai all'elenco autori